2017 – In de WRR Verkenning ‘Voor de zekerheid. De toekomst van flexibel werkenden en de moderne organisatie van arbeid’ Is een hoofdstuk opgenomen ‘Flexibilisering als keuzeproces: sociale innovatie in praktijk’ geschreven door Frank Pot. Dat hoofdstuk is in de onderstaande tekst kort samengevat. Eerst volgt evenwel een korte typering van de WRR Verkenning.

De WRR Verkenning
Nederland is kampioen van de westerse economieën in flexibilisering van de arbeidsmarkt. Er is al enige tijd een debat over het in goede banen leiden of (gedeeltelijk) terugdraaien van de flexibilisering. In deze bijdrage van de WRR aan dat debat staan drie vragen centraal:
1. Hoe kunnen we de ontwikkeling van flexibilisering duiden, begrijpen en mogelijk zelfs voorspellen?
2. Wat zijn de positieve en negatieve kanten voor economie en samenleving?
3. Welke aanpassingen zijn nodig in het beleid en wat zijn daarvoor de handelingsmogelijkheden van de lokale en nationale overheid, van arbeidsorganisaties en van sociale partners?

In twintig hoofdstukken schrijven diverse auteurs over trends in flexibilisering en determinanten daarvan, kansen en risico’s voor economie en maatschappij, wensen van werkgevers en werkenden en mogelijkheden voor een nieuwe organisatie van arbeid. Met name op het niveau van de arbeidsorganisatie worden belangrijke handelingsmogelijkheden gezien. En daarover gaat de bijdrage van Frank Pot.

Flexibilisering als keuzeproces: sociale innovatie in praktijk
In zijn bijdrage betoogt Pot dat arbeidsorganisaties een organisatorische keuze (‘organisational choice’) hebben ten aanzien van flexibilisering; het is niet zo dat zij door globalisering, concurrentie en technische ontwikkelingen gedwongen worden tot numerieke flexibilisering, lage lonen voor flexibele arbeid, omzeilen van de cao en ongelijke behandeling van vast en flex.

Participatie en vertrouwen
Met name nieuwe vormen van organiseren gebaseerd op zelfsturing, autonome teams, zelfroostering leiden tot een functionele flexibiliteit die organisaties wendbaar, adaptief en tot innovatie in staat maakt. De keuze betreft een ‘command en control strategie’ of een ‘participatie en trust strategie’ of ook wel genoemd: de ‘low road’ of de ‘high road’ in management.

Praktijkvoorbeelden
Pot illustreert dat met vier praktijkvoorbeelden. Goede voorbeelden zijn: het bouwbedrijf Kesselaar & Zn BV, Buurtzorg Nederland en in België de Federale Overheidsdienst SZ. Een voorbeeld van hoe het niet moet toont Gazelle. Met een lage kosten-strategie voert deze fietsenfabriek opnieuw kort cyclische arbeid in en omzeilt de uitzend-cao door hele productielijnen in contracting uit te besteden. Dat doen succesvolle concurrenten Batavus en Koga anders.

Samenwerking
Een oplossingsrichting is het samenwerken van bedrijven in een regio door de sectoren heen.

Referenties
WRR Verkenning nr. 36. ‘Voor de zekerheid. De toekomst van flexibel werkenden en de moderne organisatie van arbeid’ Monique Kremer, Robert went, André Knottnerus (red.), 2017.
Het rapport en de hoofdstukken afzonderlijk zijn te downloaden via: https://www.wrr.nl/publicaties/publicaties/2017/02/07/voor-de-zekerheid .

Pot, F.D. ‘Flexibilisering als keuzeproces: sociale innovatie in praktijk’, In: WRR Verkenning nr. 36. ‘Voor de zekerheid. De toekomst van flexibel werkenden en de moderne organisatie van arbeid’, 2017. De pdf van dit hoofdstuk is als bijlage toegevoegd.