Anders organiseren in de praktijk
Bevindingen van de 'wijzen' uit het 'Anders organiseren 2.0' project
2023 – In dit rapport wordt verslag gedaan van de bevindingen die werden opgedaan in de Europees Sociaal Fonds (ESF)-Oproep ‘Anders Organiseren 2.0’. Binnen die oproep werden twaalf ondernemingen geselecteerd voor dit project. Ze kregen subsidies die een deel van hun kosten dekken, zowel tijd van eigen medewerkers als voor eventuele externe begeleiding.
Ze werden al die tijd gevolgd door een door Europa WSE (voorheen ESF agentschap Vlaanderen) samengestelde ‘Raad van Wijzen’. De ‘Wijzen’ werden gekozen op basis van hun expertise binnen het theoretisch kader dat door Europa WSE voor deze oproep werd opgesteld en dat gebaseerd is op de drie benaderingen (ZDT, HRO en MST) die in dit project centraal stonden.
Onderzoeksvragen
Centraal stonden de volgende onderzoeksvragen: hoe verloopt organisatieverandering in de praktijk en hoe verhouden de drie voornaamste theoretische achtergronden zich daarbij tot elkaar: de Zelfdeterminatietheorie (ZDT), de High Reliability Organizing (HRO) en de Moderne Sociotechniek (MST).
De ZDT geeft inzicht in motivatie, behoeften, leiderschap, groepsdynamiek en bestrijkt gedrag en hoe het kan wordt gestuurd. HRO legt de klemtoon op gedrags- en interactiepatronen. MST vertrekt van de structuur van het productieproces en van de organisatie.
Enkele observaties over het verloop van veranderingstrajecten
Contextkenmerken, zoals de gebruikte techniek, de businessstrategie of financieringsbron bepalen de uitgangspunten waarbinnen gewerkt moet worden en de aard van de ‘op te lossen problemen’ in een onderneming.
Verandering kan alleen slagen als het doel ervan duidelijk is (de missie) en de manier waarop men dat wil bereiken (de visie).
Een veranderingstraject moet draagvlak hebben op alle niveaus in de onderneming, te beginnen met de top – inclusief de bestuurskamer.
Er is vooral draagvlak nodig bij de medewerkers aan de basis. Het opbouwen en bewaken van psychologische veiligheid voor werknemers bleek van doorslaggevend belang, maar kost vaak meer tijd en energie dan verwacht.
De externe, deskundige en onafhankelijke blik van adviseurs kan een belangrijke meerwaarde hebben.
De drie benaderingen
De drie gekozen benaderingen (ZDT, HRO en MST) blijken complementair te zijn. Alle drie stellen de juiste mate van autonomie voor medewerkers als een centraal gegeven.
De inzichten van de drie zijn nodig in een organisatieverandering, op verschillende punten in de ontwikkeling en evolutie van een onderneming.
Referentie
Delagrange, Hendrik: ‘Anders organiseren in de praktijk. Bevindingen van de ‘wijzen’ uit het ‘anders organiseren 2.0’ project.’ Rapport van de Sociaal-Economische-Raad van Vlaanderen/Stichting Innovatie& Arbeid, in samenwerking met Europa WSE; juni 2023.
