Balanceren op de cao-helling

Balanceren op de cao-helling

2024 – Onderzoekers van de Burcht, het Wetenschappelijk Bureau voor de Vakbeweging hebben onderzocht wat de ontwikkeling is van de dekkingsgraad van werknemers die vallen onder een cao in Nederland de laatste decennia. Zij hebben vastgesteld dat er sprake is van een daling; zo is de daling tussen 2010 en 2022 van 75,8% naar 71,8%.

Zij noemen de collectieve arbeidsovereenkomst (cao) de hoeksteen van het Nederlandse stelsel van arbeidsverhoudingen, het ‘poldermodel’.

De hoofdvragen in hun onderzoek zijn de volgende:

• Wat zijn de drijvende krachten achter de dalende cao-dekkingsgraad?
• Wat is nodig voor een stijging naar 80% (wat het lang was)?

Het kwantitatieve onderzoek werd vervolgd met het zoeken naar een aantal algemene trends die verklarend zouden kunnen zijn en een verdieping door casestudies in een aantal branches.

 

Conclusie

De daling van de cao-dekkingsgraad lijkt vooral samen te hangen met de erosie van de positie van werkgeversorganisatie(s). Doordat de organisatiegraad van vakbonden in de meeste branches relatief laag is, is een sterk georganiseerd bedrijfsleven de belangrijkste voorwaarde voor een hoge cao-dekkingsgraad. De vanzelfsprekendheid van het lidmaatschap van en de erkenning van de autoriteit van werkgeversorganisaties is echter afgenomen. Steeds meer werkgevers zien het voordeel van het lidmaatschap van een werkgeversorganisatie niet meer in. Dat geldt waarschijnlijk het sterkst in sectoren waarin de vakbonden het zwakst staan. Werkgevers kunnen zich dan zonder veel risico op arbeidsonrust onttrekken aan de cao en bijvoorbeeld met de ondernemingsraad (OR) een Arbeidsvoorwaarden Regeling (AVR) overeenkomen. Als de bedrijven die nog wel aan de cao gebonden zijn, in toenemende mate concurrentie ondervinden van niet-georganiseerde bedrijven, kan dit voor de eerste reden zijn om hun lidmaatschap op te zeggen om ook niet meer aan de cao gebonden te zijn (als deze althans niet algemeen verbindend verklaard is). Zo kan een neerwaartse spiraalbeweging in gang worden gezet. Als vakbonden te zwak zijn om individuele werkgevers te dwingen tot cao-onderhandelingen, kan dit hun eigen positie verder ondermijnen doordat zij voor hun leden in het betreffende bedrijf geen betere arbeidsvoorwaarden kunnen afdwingen. Verzwakking van werkgeversorganisaties en vakbonden gaan zo hand in hand. Als eenmaal een bepaalde grens is overschreden – zoals de ondergrens van 55% voor het algemeen verbindend verklaren van een cao – wordt het erg moeilijk om die ontwikkeling nog te keren: het is veel gemakkelijker de cao-helling af te glijden dan deze weer op te klimmen

 

Referentie

Het onderzoek heeft geresulteerd in de publicatie:

Paul de Beer & Rein de Sauvage Nolting: Balanceren op de cao-helling. Oorzaken van de daling van de cao-dekkingsgraad en wat eraan te doen is. 2024, De Burcht Wetenschappelijk Bureau voor de Vakbeweging, Publicatie nr.27.

De publicatie is met de knop hieronder te downloaden.

Zie ook de website van de Burcht voor: Publicatie nr.27 in het kort ‘Balanceren op de cao-helling’. Publicatie_27_Samenvatting_Balanceren_op_de_cao-helling (1).pdf