De mens centraal: technologisering en het mensgericht herontwerpen van werk
De mens centraal: technologisering en het mensgericht herontwerpen van werk
2022 – Prof. dr. Pascale Le Blanc betoogt in deze rede dat het herontwerpen van werk bij technologisering proactief en vanuit een mensgerichte in plaats van een door technologie gedreven visie gestuurd moet worden. Omdat alleen zo nieuwe werkprocessen en werkplekken zullen ontstaan die zowel organisaties als hun werknemers ten goede komen.
De vierde Industriële revolutie, zoals men de ontwikkelingen sedert de eeuwwisseling vaak noemt, wordt gekenmerkt door de introductie van combinaties van hard-ware en soft-ware die kan interacteren met mensen om werk te verrichten, kunstmatige intelligentie en zelflerende systemen.
Deze technische systemen kunnen ‘dull, dangerous and dirty’ (Walsh & Stran 2018) werk van mensen overnemen. Het overige werk zou interessanter, schoner en veiliger zijn. Dat blijkt helaas niet voor al het werk zo te zijn. Vaak blijkt dat laag geschoolde arbeid wordt vervangen door technologie terwijl hooggeschoold werk wordt ondersteund door de technologie (zoals werk van medisch specialisten, bijv.)
Er zijn dus zorgen voor de gevolgen van de introductie van nieuwe technologie.
Ten eerste is er de zorg voor het verlies van banen/ werkgelegenheid. Het World Economic Forum (2020) heeft evenwel berekend dat er in 2025 weliswaar 85 miljoen banen verdwenen zullen zijn door technologie maar dat er 97 miljoen nieuwe banen bij zullen komen. De zorgen verschuiven dus vooral naar het tweede zorgpunt: zijn er specifieke groepen mensen die niet meer in aanmerking komen voor zo’n nieuwe baan: ouderen, laag geschoolden en welke kennis en vaardigheden zijn nodig voor die nieuwe beroepen?
In de periode die Le Blanc aanduidt met Industry 5.0 draait het om begunstigen, in plaats van bedreigen van werknemers en wordt er daarnaast rekening gehouden met planetaire en maatschappelijke beperkende factoren voor technologisering.
Herontwerp criteria
Le Blanc verwijst naar de 4 criteria van Van der Poel ( 2016) voor de introductie van nieuwe technologieën in de samenleving’non-maleficience, benificence, respect for autonomy and justice’.
Nieuwe technologie mag de mens niet schaden (1); het moet de mens ten goede komen (2); autonomie respecteren (3) en de introductie moet op rechtvaardige wijze plaatsvinden (4).
Het gaat eigenlijk steeds om een organisatie-veranderingsproces en ‘Workplace innovation’; bij concrete functies om ‘jobcrafting’.
In haar onderzoeksprogramma wil Le Blanc deze criteria vertalen naar concrete richtlijnen voor mensgericht (her)ontwerp van werk. Zij en haar onderzoeksgroep willen de effecten op welzijn en functioneren van medewerkers evalueren, van de introductie van nieuwe technologie op deze wijze.
Daarbij zullen zij ook de ‘guidance ethics approach’ (Verbeek & Tijink,2020) betrekken. Zij zullen het samenspel tussen specifieke technologieën en maatschappelijke stakeholders bestuderen en mogelijke sociale implicaties inventariseren.
Referentie
Le Blanc, Pascale (2022). De mens centraal : technologisering en het mensgericht herontwerpen van werk. Intreerede Universiteit Eindhoven.
